1. Giriş: Yapay Zekâ Neden Şimdi Türkiye’nin Gündeminde?
Yapay zekâ (YZ), dünya genelinde hem ekonomik hem de toplumsal yapıyı dönüşüme uğratıyor. Türkiye de bu teknolojik devrime kayıtsız kalmayarak, YZ alanında hem üretici hem kullanıcı kimliğini güçlendirmek amacıyla 2025 vizyonunu şekillendirdi. Regülasyon, etik kurallar, girişimcilik ekosistemi, eğitim sistemindeki adaptasyon ve uluslararası stratejik iş birlikleri gibi konular bu yazıda ayrıntılı şekilde ele alınıyor.
---
2. Türkiye’de Yapay Zekâ Ekosistemi: Mevcut Durum
Start‑up yoğunluğu: AI tabanlı girişim sayısı 2023’te 150’den fazla, 2024’te bu sayı 250’ye çıktı. Sektör hızla yatırım çekiyor.
Kamu yatırımı: Kamu fonlarından destek alan YZ projeleri çoğaldı. TÜBİTAK, KOSGEB ve yerel teknoparklarla iş birliği artmakta.
Teknoloji altyapısı: Veri merkezleri, 5G altyapısı, bulut bilişim hizmetleri önemli teknolojik temel olarak öne çıkıyor.
Yerli çözümler: Türk üniversiteleri ve girişimler, sağlıkta görüntü analizi, tarımda hasat tahmini, e‑ticarette müşteri öneri sistemleri gibi alanlarda prototip geliştiriyor.
---
3. Regülasyon ve Hukuki Çerçeve
a) Mevzuat Gelişimi
2025 yılında ‘Yapay Zekâ ve Veri Hukuku’ çerçevesinde yeni düzenleme paketi, TBMM gündemine getirildi.
Yapay zeka sistemlerinin karar alma süreçlerinde şeffaflık, bireysel veri güvenliği, algoritma denetimi kriterleri kanun taslağının ana başlıklarını oluşturuyor.
b) Etik ve Insan Hakları Standartları
Kamu ve özel sektörde etik komisyonları kuruldu; önyargı içeren algoritmaların yaygınlaştırılmaması için mekanizmalar geliştiriliyor.
Avrupa Birliği’nin AI Act düzenlemeleriyle uyumlu olacak şekilde, Türkiye’de etik yönelimli YZ geliştiricileri teşvik ediliyor.
c) Veri Güvenliği ve Sorumluluk
Veri işleyen kurumlar için siber güvenlik sistemlerinin zorunlu hale getirilmesi, YZ odaklı işler için yetersiz veri cezalarının artırılması öngörülüyor.
Kişisel Verileri Koruma Kurumu (KVKK) denetimleri kapsamına AI projeleri de dahil ediliyor.
---
4. Eğitim ve İnsan Kaynakları
a) Eğitim Müfredatında Yapay Zekâ
İlkokul, ortaokul ve liselere yönelik “Dijital Okuryazarlık ve Kodlama” dersleri zorunlu hale getirildi.
Üniversitelerde YZ odaklı yüksek lisans ve sertifika programları yaygınlaştırılıyor.
b) Mesleki Dönüşüm Programları
Kamu çalışanlarına, öğretmenlere ve küçük işletmelere yönelik “YZ ile Dijital İş Yapma” eğitimleri verilmeye başlandı.
Büyük üreticiler ile birlikte TÜBİTAK-YZ kursları ve staj bursları oluşturuldu.
c) Genç YZ Yetenek Projeleri
18–29 yaş arası katılımcılar için geliştirilmiş YZ maratonları (hackathon) ve yarışmalar düzenleniyor.
Başarılı projelere erken aşama yatırım yapılıyor, mentorluk destekleri veriliyor.
---
5. Sektörel Uygulamalar ve Örnekler
a) Sağlık Alanında Yapay Zekâ
Görüntü analiz sistemleri ile kanser teşhisi, radyoloji analizleri ve hastane hasta veri programlaması hız kazandı.
COVID sonrası tele-tıp sistemleri YZ tabanlı chatbotlarla güçlendirildi.
b) Tarımda Akıllı Uygulamalar
Drone ve uydu verileriyle ürün tespiti, sulama planlaması ve hasat tahmini uygulamaları geliştirildi.
Akıllı sensörler sayesinde tarımsal verimlilik önemli ölçüde arttı.
c) Ulaştırma ve Akıllı Şehirler
Belediyelerde trafik yönetimi ve enerji tüketimi analizleri YZ sistemleriyle optimize ediliyor.
2024 itibarıyla İstanbul ve Ankara gibi büyükşehirlerde YZ destekli kameralı şehir güvenlik sistemleri pilot uygulamaya geçti.
d) Finans ve Sigorta Sektörü
Bankalarda kredi puanlama sistemlerinde YZ kullanımı yaygınlaştı.
Sigorta şirketleri, müşteri profiline dayalı olarak kişiselleştirilmiş poliçeler oluşturuyor.
---
6. Etik ve Sosyal Tartışmalar
Algoritmik önyargı: Nüfusun marjinal grupları için YZ destekli karar sistemleri riskli olabilir.
İş kayıpları ve dijital adalet: Rutin işlerde otomasyon arttıkça mavi yakalı ve düşük vasıflı çalışanlar işsiz kalma riskiyle karşılaşıyor.
İzleme ve mahremiyet: Akıllı kameralarda yüz tanıma ve veri takibi gibi uygulamalar, bireysel özgürlük tartışmalarını yeniden alevlendirdi.
Yapay zekâ kaynaklı yanlış bilgilendirme: Deepfake, sahte içerik üretimi gibi risklere karşı düzenleyici tedbirler eksik kalabilir.
---
7. Ekonomi Politikası ve Yatırım Dinamikleri
YZ girişimlerine yatırım: 2024–2025 döneminde 500 milyon doları aşkın yatırım yapıldı.
Kamu destekli fonlar: KOSGEB ve kalkınma ajansları aracılığıyla YZ projelerine hibeler ve düşük faizli kredi destekleri sunuluyor.
Devlet–özel sektör ortaklıkları: Teknoparklarda ortak laboratuvar projeleri, YZ test merkezleri ve inkübasyon alanları hayata geçiriliyor.
---
8. Uluslararası İş Birlikleri ve Standartlar
Türkiye, Avrupa Birliği Dijital Tek Pazarı içinde YZ dönüştürme programlarına dahil edildi.
NATO, UNESCO ve OECD düzenlemeleriyle uyumlu çalışmalar yapılıyor.
Ortadoğu ve Türk Cumhuriyetleriyle YZ eğitim merkezleri kurulması için anlaşmalar imzalanıyor.
---
9. Beklentiler, Riskler ve Uzun Vadeli Perspektif
a) Beklentiler
2025 sonunda Türkiye YZ sektörü büyüklüğünün 5 milyar dolara ulaşması bekleniyor.
Kamu sektöründe AIdan faydalanan sistem sayısı 100’ü geçecek.
Dijital eğitimle 1 milyon genç YZ yeteneğine dönüşebilir.
b) Riskler
Regülasyon eksikliği ve yasanın gecikmesi piyasa güvenini zayıflatabilir.
Bilişim suçu ve veri ihlalleri artabilir.
Dijital uçurum, kırsal bölgelerde ve dezavantajlı gruplarda derinleşebilir.
---
10. Sonuç: Yapay Zekâda Türkiye’nin Yol Haritası
Yapay zekâ, Türkiye için bir teknoloji hamlesi değil; aynı zamanda eğitim politikası, etik yönetişim, dijital demokrasi ve ekonomik kalkınma aracıdır. 2025’e dek uygulanacak somut regülasyonlar, uluslararası standartlarla uyumlu eğitim modelleri ve stratejik yatırım planlarıyla Türkiye, bölgesel liderliğe hazırlanabilir. Ancak bu dönüşüm, yalnızca teknolojik değil; sosyo-kültürel sürdürülebilirlik perspektifiyle de ele alınmalı.
Tags:
dijital politika
eğitim reformu
etik yapay zekâ
Haber
start‑up
Türkiye
yapay zekâ
YZ düzenlemeleri