1. Antik Kökenler: Assur’dan Roma Bizans’a
Baklavanın benzeri tatlıların izleri, M.Ö. 8. yüzyılda Assur İmparatorluğu’nda başlıyor. O dönemde, ince ekmek tabakalarının fındık ve bal ile katmanlandığı tatlılar yapılıyordu — günümüz baklavasının atası sayılabilir. WikipediaGreat British Chefs
Antik Roma'da ise “placenta” adı verilen bir pasta benzeri tarif bulunuyor: Trata adı verilen bir hamurun altına bal ve peynir konarak katmanlanıyor, ardından pişiriliyordu. Bu, dil olarak köken ortaklığı taşısa da dolgu açısından baklavanın öncüsü sayılıyor. History Cooperative
2. Bizans Dönemi ve Yunan Etkileri
Bizans döneminde, katmanlı bir hamur tatlısı olan koptoplakous veya gastḗris, reçine, ceviz ya da haşhaş ile hazırlanıyor ve bal dökülüyordu. Çok ince tabaka hamura benzerliği nedeniyle baklava benzeri bir tatlı olarak kabul ediliyor. Vikipedi
3. İslam Dünyası ve Lauzinaj Tarifleri
-
yüzyıl Arap mutfağanı kitaplarında lauzinaj adıyla geçen, çok ince hamura sarılan badem ezmesi tatlısı da baklava öncülerinden biri olarak sayılıyor. Ancak doğrudan baklava olarak kabul edilmiyor. Wikipedia
4. Ottoman’da Klasik Formun Doğuşu
Modern baklavanın bugünkü formu, Osmanlı saray mutfağında, özellikle Topkapı Sarayı’nda geliştirilmiştir. Kaygusuz Abdal'ın 15. yüzyılda yazdığı bir şiirde baklava tarihinin ilk yazılı referansı yer alır. Smithsonian Magazine
Ramazan ayında, padişahın Yeniçerilere büyük miktarda baklava dağıttığı “Baklava Alayı” töreni de bu geleneğin bir parçasıdır. Smithsonian MagazineStamboulbazaar - Online Turkish Store
Ayrıca 1473 tarihli Topkapı Sarayı mutfak defterlerinde baklavanın pişirildiğine dair kayıtlar mevcuttur. 17. yüzyılda Evliya Çelebi'nin seyahatnamesinde, Bitlis Beyliği'nde baklava yediğinden bahsedilir. Stamboulbazaar - Online Turkish Store
5. Kültürel Tartışmalar: Kim Haklı?
Yunanlar, baklavanın Bizans kökenli olduğunu iddia ederken; diğer teoriler Orta Asya’daki göçebe Türk mutfağı veya İran/Ortadoğu kökenlerine işaret eder. Farklı coğrafyalar, baklavaya kendi özelliklerini katmıştır. History CooperativeStamboulbazaar - Online Turkish Store
6. Modern Lezzet ve Tarihsel Miras
Bugün baklava, Türkiye, Yunanistan, Lübnan ve daha birçok Ortadoğu- Akdeniz ülkesinde farklı varyasyonlarla yapılır. Türkiye’de genellikle şerbet yerine şeker şurubu, Yunan mutfağında bal, Lübnan’da portakal çiçeği suyu gibi aromatik içerikler kullanılır. Food NetworkFinancial Times
Gaziantep, fıstık baklavasıyla ünlüdür; yedi yıl önce "Baklava" kelimesi Türk tatlısı olarak Avrupa Komisyonu’nca tescillenmiştir. Stamboulbazaar - Online Turkish StoreFinancial Times
Türk mutfağında baklava o kadar önemlidir ki, Gaziantepli ustaların Karaköy Güllüoğlu gibi aile işletmeleri, kuşaktan kuşağa taşıdığı geleneği sürdürüyor. Food & Wine
Kısa Özet Tablosu
| Dönem/Kültür | Öne Çıkan Tatlı & Özellik |
|---|---|
| Assur (M.Ö. 8. yüzyıl) | İnce ekmek + fındık + bal – erken katman tatlı örneği |
| Roma (placenta cake) | Peynir + bal + hamur katmanları |
| Bizans (koptoplakous) | Çok katmanlı tatlı, ceviz/haşhaş, bal ile yapılan |
| Arap (lauzinaj) | Badem ezmesi sarması, çok ince hamur |
| Osmanlı (15.–17. yy) | Saray mutfağında geliştirilen klasik baklava, törenlerle bağlanan kültür |
| Modern Çeşitlilik | Coğrafyaya göre farklı şuruplar ve iç malzemelerle çeşitlendirme |